"Бир Дүйнө-Кыргызстан 2022" адам укуктары жөнүндө документалдуу фильмдердин ХVI эл аралык фестивалынын салтанаттуу ачылыш аземи 14-ноябрдын 2022-жылында, Бишкектеги Avangard «Bellagio Premium» бизнес борборунда саат 18:00дөн 21:00гө чейин мамлекеттик кызматтардын өкүлдөрү, эл аралык жана улуттук эксперттер, элчиликтердин жана эл аралык уюмдардын өкүлдөрү, кинематографисттер жана жарандык активисттердин катышуусунда болуп өттү. Быйыл фестиваль "Климат жана каатчылыктар: жарандардын негизги укуктары боюнча кырдаал, ТӨМ үчүн альтернативалар" ураан астында өттү.

"Негизги тема - каатчылык жана кырсыктар мезгилиндеги адам укуктары, анткени дал ушундай сыноо мезгилинде туруктуу өнүгүү максаттарын илгерилетүү үчүн альтернативалардын стратегиясын табуу маанилүү, бул адам укуктары менен эркиндиктери сакталган жана бийликтин бардык деңгээлдеринде чечимдерди кабыл алуу процессине жарандардын бирдей катышуусу шартында гана мүмкүн болот".  

Фестивалдын ачылыш аземинин программасы Украинада болуп жаткан окуяларга арналган "Мемориал" АДБ тарабынан тартылган "Биз учуп кеттик. Украиналык балдардын үндөрү" анимациалык тасмасын көрсөтүүгө басым жасалган. Тасма согуштан улам ЕБ өлкөлөрүнө качууга аргасыз болгон украин балдарынын психологдор менен өткөрүлгөн маектеринде негизделген. Балдар согуштун башталышын башынан кантип өткөрүшкөнү, аткылоолор, бомбалоолор учурунда эвакуация, жакындарынан айрылуу жөнүндө айтып беришет; алар азаптары, үмүттөрү жана кыялдары жөнүндө сөз кылышат. https://www.youtube.com/watch?v=4muybK7QSgQ

Ачылыш аземинин жүрүшүндө уюштуруучулар 2022 Нобель тынчтык сыйлыгынын ээси "Мемориал" УКБ директору, укук коргоочу Виталий Пономарев "Манас" аэропортунан 27.06.2022-жылга чейинки мөөнөткө чейин УКМК тарабынан кирүүсүнө тыюу салуунун негизинде Москвага депортациялангандыгы тууралуу маалымат алышты. Бул мөөнөт бир нече ай мурун аяктаган. Бирок, чектөө мыйзамга карабастан күчүндө кала берүүдө жана натыйжада 2022-жылдын 14-ноябрында мыйзамсыз депортацияга алып келди. Бул жагдай тууралуу Чек ара кызматына жана УКМКнын жетекчилигине алдын ала маалымат берилген. Норвегиянын Хельсинки комитети Бишкектен 14.11.2022 чыгарылгандыгына байланыштуу БУУнун укук коргоочулар боюнча атайын баяндамачысына даттануу жөнөттү.

"Бир Дүйнө-2022" фестивалынын форматы - бул ар кандай кризистерди жеңүүдөгү эң мыкты тажрыйбалар менен алмашуу, анда фестивалдын эл аралык өнөктөштөрү жана эксперттер өз тажрыйбалары жөнүндө айтып беришти, БУУнун кыйноолордун алдын алуу боюнча Подкомитетинин шайланган мүчөсү Элина Штейнерте (2023-2026), мурдагы баяндамачы-төрага, өзүм билемдик менен кармоо боюнча жумушчу топтун мүчөсү, Монголиядан келген укук коргоочу Уранцуж Гомбосурен (2016-2022), Монголиядагы укук коргоочулардын укуктарын коргоо жөнүндө жаңы мыйзам боюнча тажрыйбасы менен бөлүштү, Педро Гарсия Аренас, жарандык лидер, экология жана адам укуктары боюнча күрөшүүчү, "Viso Mutop" уюмунун башчысы, Колумбиядагы ар кандай социалдык, саясий жана этникалык топтордун ортосундагы диалог аянтчаларын өнүктүрүү тажрыйбасы жөнүндө айтып берди, Андреас Роксен - швед журналисти, режиссер жана продюсер, Ксения Шиманска, эл аралык "Docudays UA" Украина фестивалынын укук коргоо департаментинин директору, искусство жана жаңы инновациялык стратегиялар аркылуу адам укуктарын илгерилетүү боюнча бөлүштү.

Мастер класстар жана лабораториялар тематикалык блоктор боюнча өткөрүлүп, анда климаттык коопсуздук, жарандык жана саясий укуктар, социалдык, экономикалык жана маданий укуктар, бийликтин бардык деңгээлдериндеги чечимдерди кабыл алуу процесстеринде жергиликтүү жарандардын ролу, кризис жана кырсык учурундагы укук коргоочулардын иши, жазасыз калуу менен күрөшүү, балдардын укуктары, гендердик теңчилик жана басмырлабоо маселелери талкууланды.

Документалист-режиссерлор үчүн Гете институтунун (Казакстан) колдоосу менен Германиялык заманбап немис кинематографынын өкүлү Ульрих Гаульке мастер-класс өткөргөн. Атайын программанын алкагында Ульрих Гаульке өзүнүн "COMRADES IN DREAMS" (Кыялдагы жолдоштор) даректүү тасмасын да тартуулады жана көрүүчүлөр суроолорду берип, режиссер менен бул тасманы талкуулоого уникалдуу мүмкүнчүлүк алышты.

Rappler көз карандысыз филиппиндик жаңылыктар сайтынын иши жана анын кайраттуу негиздөөчүсү, "Демократиянын жана туруктуу тынчтыктын өбөлгөсү болгон сөз эркиндигин коргоо аракети үчүн" 2021-жылы Нобель тынчтык сыйлыгына татыктуу болгон журналист Мария Ресса жөнүндө "Thousand Cuts" аттуу тасма көрсөтүлдү.

Ошону менен катар фестивалдын алкагында журналист Адил Турдукулов фестивалдын коноктору жана адам укуктары боюнча эл аралык эксперттер менен бир катар интервьюларды өткөрдү:

1.     Уранцууж Гамбасурен (Монголия)  "Демократия аралы" менен "демократиянын бермети" эмнеси менен айырмаланат?

https://www.youtube.com/watch?v=zqoc_pz93p8

2.     Элина Штейнерте  (Улуу Британия) - "Ар бир өлкөнүн өз көйгөйлөрү бар. Азырынча идеалдуу өлкөлөр жок"

https://www.youtube.com/watch?v=2kHNkivkRfU

3.     Педро Гарсиас (Колумбия) – "Баңги бизнесине каршы күрөшүү биз үчүн артыкчылыктуу маселе"

 https://www.youtube.com/watch?v=Tvn6SBby2x8&feature=youtu.be

4.     Анара Ибраева (Казакстан) – "Укук коргоочулар да кээде коргоого муктаж болушат!”

https://www.youtube.com/watch?v=_KLvX6LvcGQ&feature=youtu.be  

5.     Андреас Роксен (Швеция) – "Швецияда даректүү тасмалардын популярдуулугу көркөм тасмаларга караганда жогору"

https://www.youtube.com/watch?v=uXhEmLc_hfc

6.     Гелия Певзнер (Франция) –  "Мен Кыргызстанга бул жерде релоканттар кандай кабыл алынат тууралуу репортаж жасоого келдим"

https://www.youtube.com/watch?v=0-1sa-Maa9A

7.     Хадича Аскарова (Өзбекстан, Ташкент) - "Бир дүйнө" фестивалынын коногу Азимжан Аскаровдун жубайы менен маек

https://www.youtube.com/watch?v=Qb5XUoFrVgM

8.     Вячеслав Мамедов (Нидерландия)  -  "тилекке каршы, Борбордук Азиянын бүткүл аймагы түркмөн сценарийи боюнча өнүгүүдө"

https://www.youtube.com/watch?v=_Vmv9cZtEXE

9.     Гульнара Каракулова  (Казакстан, Чымкент) – "Эң негизгиси, бул жөнүндө унчукпай отурбоо"

https://www.youtube.com/watch?v=A0M0GNC4Rwg

10.   Рубен Казарян (Казакстан, Алмата) – "Мен документалдык форматты тандадым, анткени сиз эч нерсе ойлоп таппайсыз жана чындыкты айтуу оңой."

https://www.youtube.com/watch?v=sgP8xrhG2V0  

11.  Ксения Шиманска ( Украина) – "мен бул жердеги кырдаалды байкап турам жана бул жерде укук коргоочу болуу канчалык тайкы жана кооптуу экенин толук түшүнөм"https://www.youtube.com/watch?v=U014cNBXtUg

12.   Марианна Казакова (Чехия) – "Жалпы душманыбыз болгондо биз биргебиз"

https://www.youtube.com/watch?v=j32CjMBXwdg

Ошондой эле, 15-ноябрда эл аралык эксперттер журналист Кайыргүл Урумканова менен "Кыйын" программасында "Говори ТВ" түз эфиринде чыгып, Кыргызстанда жана бүтүндөй дүйнө жүзүндө укук коргоо ишмердүүлүгүнүн маселелери көтөрүлдү. https://www.youtube.com/watch?v=NPyjdBj5JY0

Адам укуктары боюнча документалдуу фильмдердин "Бир Дүйнө-Кыргызстан 2022" эл аралык фестивалы - бул Борбор Азиядагы адам укуктары боюнча жападан жалгыз фестиваль, ал укук коргоо чөйрөсүндө документалдуу чындыкты көрүү жана талкуулоо үчүн кеңири платформа түзүп, жакынкы жана алыскы чет өлкөлөрдөн кинематографисттерди тартат.

15-ноябрдан 18-ноябрга чейин Азия Молл соода борборунда "Broadway" кинотеатрында өткөрүлгөн фестивалдык көрсөтүүлөргө мамлекеттик, эл аралык жана бейөкмөт уюмдардын өкүлдөрү, борбор калаанын тургундары жана коноктору кирген жүздөгөн көрүүчүлөр катышты. Тасмаларды талкуулоо үчүн аянтча уюштурулуп, улуттук жана социалдык таандыктыгына, жаш курагына жана динине карабастан бардык каалоочуларга адилеттүүлүк жана паракорлук, ак ниет башкаруу, жарандардын укуктары жана милдеттери жөнүндө талкууга катышууга мүмкүнчүлүк берилди.

Фестиваль-2022 программасы көрүүчүлөргө негизинен 2022-жылы чыккан жана Франция, Германия, Эстония, Чехия, Казакстан, Украина жана Кыргызстандын авторлору тарабынан сунушталган эң жаркын даректүү тасмаларды тартуулады. Фестивалдын конкурстук программасына 22 даректүү тасма кирген: 16 улуттук жана 6 чет элдик фильм. 

Фестивалдын биринчи күнүндө гендердик теңчилик жана климаттын өзгөрүшү боюнча тогуз тасма көрсөтүлдү. Аларды 300дөн ашык адам көргөн.

2022-жылы 15-ноябрда, саат 16 чамасында фестивалдын уюштуруучуларына Кыргызстандын Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлигине караштуу "Кыргыз Тасмасы" мамлекеттик ишканасынын кызматкерлери Турсунияз Досалиев жана Жолдошбек Кыргызбаев кайрылышкан. Алар "Мара" (60 мүнөт, режиссер Саша Кулак, 2022, Франция, Улуу Британия) жана "Бул жамгыр эч качан токтобойт" (103 мүнөт, режиссер Алина Горлова, 2020, Украина, Германия, Латвия, Катар) тасмаларын көрсөтүүгө тыюу салышканын жарыялашты.

16-ноябрь 2022-жылы эртең менен "Бродвей" кинотеатрынын коммерциялык директору Самат Бегалиев киномеханикке бул фильмдерди кинозалда көрсөтүүгө тыюу салган. Ал 16-жылдын 2022-ноябрында "Кыргыз Тасмасы" мамлекеттик агенттигине "Бродвей" кинотеатрында фестивалдын алкагында даректүү тасмалардын көрсөтүлүшүн токтотуу жөнүндө кат тапшырды. Баш тартуу Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 29-октябрындагы № 550 жана 2018-жылдын 14-октябрындагы № 551 токтомдордун негизинде болгон. Катка кинопрокат бөлүмүнүн башчысы П.А. Борпиева кол койду. Натыйжада, даректүү тасмалар мамлекеттик каттоодон өтпөгөндүктөн, "Мара" жана "Бул жамгыр эч качан токтобойт" тасмалары көрсөтүүдөн алынды.

Конституциянын 2-беренесинин 10-пунктуна ылайык Кыргыз Республикасында цензурага жол берилбейт. "Бир Дүйнө Кыргызстан" укук коргоо кыймылы Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 10, 23, 33, 55-беренелерин, жарандык жана саясий укуктар жөнүндө Эл аралык пактынын 2, 19-беренелерин, БУУнун айрым адамдардын, топтордун жана коомдун органдарынын жалпы таанылган адам укуктарын жана негизги эркиндиктерин колдоо жана коргоо укугу жана милдеттери жөнүндө укук коргоочулар жөнүндө декларациясынын 6, 12, 13-беренелерин бузуу менен адам укуктарын жана эркиндиктерин чектөөсүз чектөөгө жол берилбестигин билдирет[1].

13.10.2022-ж., кино залын ижарага берүү жөнүндө келишимге карабастан, анда кандайдыр бир фильмдерди көрсөтүүгө эч кандай чектөөлөр жана тыюу салуулар каралган эмес, "АИМ групп" ЖЧКсы (кинотеатр) "Мара" жана "Бул жамгыр эч качан токтобойт" тасмаларын көрсөтүү боюнча милдеттенмелерди бузууга мыйзамдуу негиз берген эмес.

Натыйжада, фестивалдын бүткүл программасы 16, 17, 18-ноябрда көрсөтүлүп, 18-ноябрдын кечинде Ололо хауста "Бул жамгыр эч качан токтобойт" тасмасынын атайын көрсөтүүсү уюштурулган.

2022-жылдын 17-ноябрында, саат 18.00дө Бишкек шаарында, Avangard “Bellagio Premium” бизнес борборунда фестивалдын салтанаттуу жабылуу аземи жана байге ээлерин сыйлоо аземи болуп өттү. Жеңүүчүлөрдү сыйлоо алты негизги номинация боюнча өттү. Ар бир кийинки талапкер "Бир Дүйнө Кыргызстан" фестивалынын уникалдуу байгелери: диплом жана Умай Эне статуэткасы менен сыйланган.

Кыргыз документалдык кинематографиясынын өкүлдөрүнөн жана адам укуктары боюнча эл аралык эксперттерден турган калыстар тобунун беш мүчөсү фильмдерди Фестиваль-2022 темасын чагылдырган мазмуну, адам укуктары жана эркиндиктери темасын ачуунун тереңдиги жана толуктугу, сюжеттин оригиналдуулугу, ошондой эле режиссердук жана оператордук искусство сыяктуу критерийлер боюнча баалашты.

Гран при XVI Международного фестиваля "Бир Дуйно Кыргызстан" получил фильм "Этот дождь никогда не прекратится", Алины Горловой, Украина, Латвия, Германия, Катар.

"Бир Дүйнө Кыргызстан" эл аралык фестивалынын Гранприсин Алина Горлованын "Бул жамгыр эч качан токтобойт" тасмасы алды, (Украина, Латвия, Германия, Катар).

Эң мыкты улуттук тасма номинациясындагы сыйлыгын Ильгиз Шернияз жана Сооронбек Тургунмаматовдун (Кыргызстан) “Аламан” тасмасы алды.

Фестивалдын эң мыкты чет элдик тасмасы үчүн сыйлык Адела Кормжинин (Чехия) "Отделение интенсивной терапии" тасмасына берилди.

Климаттык өзгөрүүлөр боюнча мыкты фильм номинациясында сыйлыкты Искендер Алиев, Бермет Бөрүбаева жана Андрей Ткач (Кыргызстан) курамындагы чыгармачыл топтун "#BishkekSmog"  тасмасы алды.

Адилет Каржоевдин (Кыргызстан) "Кара вагон" тасмасы социалдык, экономикалык жана маданий укуктар жөнүндө мыкты тасма номинациясында сыйлыкка ээ болду.

Жарандык жана саясий укуктар боюнча эң мыкты тасма номинациясындагы сыйлыкты Юрген Эллингхаустун (Франция, Германия) "Место под названием Вахала" тасмасы алды.

Айзада Бекбалаеванын (Кыргызстан) "Кыздар, космос, теңдик" тасмасы гендердик теңчилик боюнча мыкты фильм номинациясындагы сыйлыкка ээ болду.

Азамат Убраимовдун (Кыргызстан) "Күрөш" тасмасы Улан Эгизбаев атындагы "Улан Улансын" сыйлыгын алды.

Калыстар тобунун атайын сыйлыгы Айбек Байымбетовдун (Кыргызстан), "Небесная лощадь" тасмасына ыйгарылды.

Жабылуу аземинде Фестиваль-2022 алкагында өткөрүлгөн беш инновациялык мастер класстын жыйынтыктары көрсөтүлдү, алар: "Тобокелдиктер жана кырсыктар шарттарында укук коргоочулардын иши", "Борбордук Азияда Чыгыш Европадагы эмгек укугу", COVID-19 пандемиянын, аскердик чыр-чатактын жана миграциялык кризистердин кесепеттерин баалоо", "Баланын мектепдеги буллингден коргонуу укугу", "Күтүүдөгү адилеттүүлүк: Кумтөр жана жергиликтүү жамааттардын өз укуктары үчүн күрөшү", "Климаттык адилеттүүлүк жана адам укуктары: Ажырымдарды азайтуу үчүн жергиликтүү жамааттарды илгерилетүү".

Фестиваль "Профессор Муса Матеев" аттуу дүйнөлүк атактуу реконструктивдүү хирург тууралуу даректүү тасманын атайын көрсөтүүсү менен аяктады. Тасма заманбап пластикалык жана реконструктивдүү хирургияда кеңири колдонулган "курактагы курак" аттуу ачылыш тууралуу деталдуу түрдө баяндайт. Бул ыкманын аркасында профессор Муса Матеев 15 миңден ашык бейтаптарга, чоңдорго жана балдарга, аялуу үй-бүлөлөргө жардам бере алды.

"Бир Дүйнө" кинофестивалы FIDH (International Federation for Human Rights), Civil Rights Defenders, Front Line Defenders, CSP (The Civic Solidarity Platform), Forum-Asia, WLP (Women Learning Partnership) тилектештик тарамдары менен, Казакстандагы Гете-Институту, BICE (International Catholic Child Bureau), Борбордук Азияда эмгек укуктар боюнча мониторингдик миссиясы менен биргеликте, ошондой эле  Чыгыш Европа жана Борбордук Азиядагы өнөктөштөрдүн, жергиликтүү жана Кыргызстандын региондорунан келген активисттердин жана фестивалдын мыкты ыктыярчылар командасынын колдоосу менен өткөрүлүүдө.

Тилектештик, Диалогдор жана Плюрализм аянтчалары "Адам укуктары искусство аркылуу", "Human Rights through Art" инновациялык форматы менен фестивалда бардыгын бириктирип, кийинки 3 жылга Искусство жана Адам укуктары аркылуу позитивдүү өзгөрүүлөрдүн жаңы стратегияларын түзөт.

Фестиваль-2022нин уюштуруу комитети көрүүчүлөргө, документалисттерге жана адам укуктары боюнча эксперттерге, азамат жаштарга, көптөгөн ыктыярчыларга, эл аралык жана улуттук өнөктөштөргө жана Фестиваль-2022ге техникалык жана каржылык колдоо көрсөткөндөргө ыраазычылык билдирет.

КҮЧ БИРДИКТЕ!

Урматтоо менен,

Фестиваль-2022нин  уюштуруу комитети

Фестиваль тууралуу кененирээк маалымат менен www.birduino.kg сайты аркылуу таанышсаңыз болот

Суроолор пайда болсо, birduinokyrgyzstan@gmail.com почтасы аркылуу кайрылууңуздарды өтүнөбүз.