“Бир дүйнө” жыл сайын мамлекеттик секторлордун, Чехия Республикасынын Президентинин, Чехия Республикасынын тышкы иштер министринин, Маданият министринин, Прага шаарынын мэринин, Парламенттин депутаттар Палатасынын жана төрагасынын, Чехия Республикасынын алдыңкы университеттеринин ректорлорунун[1], ошондой эле, жеке секторлордогу өнөктөштөрдүн марттык менен колдоо көрсөтүүлөрүнүн натыйжасында көрүүчүлөргө жана эл аралык өнөктөштөргө жаңы шыктануулар менен окуяларды тартуулоодо. Аталган колдоо – фестивалдын өзөктүү идеясына гана ишеним арттырбастан, кеңири маанисинде сергек жарандык коомго дагы ишеним арттырган мааниге ээ жышаан.                  

“Бир Дүйнө Кыргызстан” адам укуктары боюнча даректүү тасмалардын эл аралык фестивалынын командасы, директору Толекан Исмаилова, фестивалдын координатору Накинай Айдакеева 2024-жылдын 20-мартынан 29-мартына чейин Прагада өткөн “One World” “Jeden svet” адам укуктары боюнча даректүү тасмалардын эл аралык фестивалына катышышты.      

 “Бир Дүйнө Кыргызстан” уюштуруу комитети Прагадагы “Jeden svet” боордош уюмуна фестивалга катышууга, өнөктөштүккө жана Кыргызстанда өтүүчү эл аралык фестивалда жайылтууну мерчемдеп жаткан фестивалдын инновациялык ыкмаларын колдонууга мүмкүнчүлүк бергенине ыраазычылык билдирет. Андагы негизги иш-чара - “Бир Дүйнө Кыргызстан” өкүлдөрү жана “Азаттык” радиосунун журналисттери эксперттик коштоого алышкан Борбордук Азиядан жападан жалгыз режиссер Мирлан Абдыкалыковдун “Ала качуу” даректүү тасмасынын көрсөтүлүшү болду.Жазгуль Ибраимова – медиа эксперт улуттук стереотиптерди жана кыргыз коомчулугунда нормага айланган жана башка жүрүм-турумдук өңүттөрдүн тамырын кыркуу максатында тасманын аталышын “Ала качуу эмес, адам уурдоо же аялдарга карата кылмыш” деп өзгөртүүнүн маанилүүлүгүн белгиледи. “Ала качуу” термининин аялдар менен эркектердин ыктыярдуу баш кошушуна карата, ошол эле учурда зомбулук менен уурдоо катары дагы бирдей колдонулушу чаташууга алып келет. Мындан улам жарандар жана укук коргоо органдарынын кызматкерлери аялдарга карата кылмыштардын чыныгы учурларына ашыкча токтоолук менен мамиле кылышат.

КР Жогорку Кеңешинин депутаты Кубанычбек Самаков адам уурдоо жөнүндө мыйзамга түзөтүүлөрдү киргизүүнү сунуштоодо. Мыйзам долбоору Жогорку Кеңештин сайтында коомдук талкуу үчүн жарыяланган. [2]. Кыргыз Республикасынын Кылмыш кодексинин 172-беренесинин аракеттеги редакциясында никелешүүгө мажбурлоо максатында аялды же жашы жете элек кызды уурдоо үчүн жоопкерчиликти аныктоодо "адамды ала качуу" (никелешүү максатында уурдоо) термини колдонулган. Депутат аны "адамды уурдоо" термини менен алмаштырууну сунуштап жатат.

Депутат ар кандай формулировкалар коомдун аялды же кызды ала качуу сыяктуу маселени адекваттуу кабылдоосуна тоскоолдук жарата тургандыгына токтолду. Ал: "Ала качуу" түшүнүгү көпчүлүк жарандар үчүн нейтралдуу мааниге ээ. Себеби зомбулук көрсөтүп уурдоо менен катар Кыргызстанда ала качуу (никелешүү максатында уурдоо) кеңири таралган", - деп белгилейт. [3].

Аталган иш сапардын максаты – “Искусство жана маданият аркылуу” форматында жаңы тажрыйбалар менен алмашуу жана өздөштүрүү, “Фест-2024” үчүн адам укуктары жаатындагы даректүү тасмаларды көрүү жана тандоо, инновациялык инструменттерди жана ыкмаларды камтуу менен кызматташтык менен өнөктөштүк тармагын кеңейтүү болду.

Ар кыл өлкөлөрдөн келишкен алдыңкы режиссерлор, документалисттер жана эксперттер менен жолугушуулар учурунда “Бир Дүйнө Фест-2024” командасы КРда фестивалга катышууга табыштамаларды кабыл алуу башталгандыгы жана өтүүчү убакыттары жөнүндө маалымдап, 2007-жылдан бери даректүү тасмалардын фестивалын өткөрүүдөгү тажрыйбалары менен бөлүшүштү, ошону менен бирге “One World” боордоштук уюму жана Документалдык кино институту тарабынан уюштурулган тегерек үстөлдөргө катышышты.

Быйылкы жылы чыгыш европалык кинематографисттердин жана чечимдерди кабыл алуучу жактардын - дүйнө жүзү боюнча продюсерлердин, таратуучулардын, дистрибьюторлордун жана фестивалды уюштуруучулардын башын бириктирген Борбордук жана Чыгыш Европада даректүү тасмаларды биргелешип өндүрүү, каржылоо жана жайылтуу үчүн ири платформа “East Doc Platform” (EDP) Документалдык кино институту[4] “One world” фестивалынын өнөктөшү жана инновациялык ачылышы катары чыкты. Документалдык кино институту уюштурган бир катар иш-чараларга “Бир Дүйнө” командасы активдүү катышты жана келечекте аталган форумдун тажрыйбасын колдонууну мерчемдөөдө:

• East Doc Forum – иштеп чыгуу/баштапкы өндүрүштөгү стадияда турган долбоорлорду биргеликте өндүрүү жана каржылоо мүмкүнчүлүгү. Буга көркөм даректүү тасмалар менен катар ар кыл сюжеттердеги сериалдар дагы кирет. 
• East Doc Market  -  иштеп чыгуу / өндүрүш / постпродакшен стадиясындагы долбоорлорду презентациялоо үчүн кинематографисттер жана чечимдерди кабыл алуучу жактардын ортосунда жолугушууларды уюштурууну сунуштайт.
• East silver – даяр тасмалардын жана бүтө элек (каралай) монтаждардын уникалдуу кинорыногу.

 “Бир Дүйнө Кыргызстан” эл аралык фестивалы “Еден свет” адам укуктары жаатындагы даректүү тасмалардын чехиялык фестивалы  – Европадагы фестивалдардын бирден бир “боордош уюму” болуп саналат.  Борбордук Азияда биздин фестиваль адам укуктары жаатындагы даректүү тасмалардын жападан жалгыз фестивалы болуп саналат. Ал өкмөттүн өкүлдөрүнүн, эл аралык жана жарандык коомчулуктун, эксперттердин жана режиссерлордун, маданият жана искусство ишмерлеринин, ЖМКнын, укук коргоочулардын жана жөн гана кино сүйүүчүлөрдүн катышуусунда эл аралык деңгээлде өткөрүлөт.

“Биздин максатыбыз – маданият жана искусство аркылуу, даректүү кино аркылуу адам укуктарын жана эркиндиктерин илгерилетүү. Чыныгы турмуштук окуялардын мисалында көрүүчүлөр дүйнө жүзүндө орун алган социалдык-экономикалык жана саясий маселелерди терең түшүнүүгө мүмкүнчүлүк алышат”.

2024-жылы Фестиваль Кыргызстанда “Адилет дүйнө үчүн, Эркиндик жана жарандардын тең укуктары үчүн” темасына арналып, “OneWorld” Прага, “East Doc CA platform”, “Karama Human Rights Film Festival” Jordan, Anhar Network, “Human Screen Festival” Tunissa ж.б. боордош уюмдар менен биргеликте 2024-жылдын 22-октябрынан 26-октябрына чейин өткөрүлмөкчү.

“Бир Дүйнө-Кыргызстан” коомдук бирикмеси бардык кызыкдар болгон документалисттерге, өнөктөштөргө, режиссерлорго жана ыктыярчыларга 2024-жылда өтүүчү фестивалга активдүү катышууга чакырат.

Фестивалга катышууга табыштамалар 2024-жылдын 3-апрелинен 30-майына чейин кабыл алынат. Табыштама берүү үчүн www.birduino.kg сайтында жайгаштырылган “Фестиваль-2024” бөлүмүндөгү табыштаманын формасын толтуруу зарыл.

Суроолор пайда болсо: birduino.festival@gmail.com электрондук дареги

же: +996 500626221 телефону аркылуу Накинай Айдакеевага кайрылып, байланышыңыздар.