ПРЕСС – РЕЛИЗ

17-январь, 2024-жыл                                                                                Бишкек шаары

Кыргыз Республикасынын Конституциялык соту “БДК" укук коргоо кыймылынын” ЦЕНЗУРЛООНУН зыян келтирүүсүнөн өз оюн билдирүү жана сөз эркиндигин коргоого уюмдун өтүнүч кат (ходатайство) келтирүүсүнүн негизинде кайрылуусу боюнча чечим чыгарды

"Бир Дүйнө - Кыргызстан" укук коргоо кыймылы” Кыргызстанда цензурага жол берген айрым нормативдик-укуктук актылар бар экендигине байланыштуу Кыргыз Республикасынын Конституциялык сотуна кайрылып, анда аталган нормалар Кыргыз Республикасынын Конституциясы, ошондой эле, Кыргыз Республикасы сактоо үчүн кабыл алган эл аралык келишимдердин нормалары тарабынан кепилденген адам эркиндиктерин чектээри жана укуктарын буза тургандыгы айтылган.       

Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 10-статьясынын 2-бөлүгүнө ылайык, Кыргыз Республикасында ЦЕНЗУРАГА ЖОЛ БЕРИЛБЕЙТ. Бул норма ИМПЕРАТИВДИК норма болуп эсептелет.

  Биз тараптан талашылып жаткан “Кыргыз Республикасынын кинематографиясын мамлекеттик колдоо жөнүндө” мыйзамындагы нормалар жогоруда көрсөтүлгөн КОНСТИТУЦИЯЛЫК ЧЕКТӨӨнүн мазмунунунун жана маанисинин алкагынан тышкары чыгарылган.

Мыйзамдын 5-статьясынын 2-абзацына ылайык, ЦЕНЗУРАДАН ӨТКӨРҮҮГӨ ЖОЛ БЕРИЛБЕЙТ, бирок, ошол эле учурда өзгөчө учурлар бар экендигине эскертме берилип, аталган мыйзамдын 6-статьясынын 2-абзацына шилтеме келтирилип, ошол эле цензурадан өткөрүүнү жүзөгө ашыруу тартибин бекиткен нормативдик-укуктук акты аныкталган: “Аудиовизуалдык чыгармаларды порнографиялык жана чыгармачылык иштин натыйжаларынын тыюу салынган башка түрлөрүнүн категориясына киргизүү тартиби жөнүндө Жобо Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилген”.

Андан ары карасак, КР Өкмөтүнүн токтому менен бекитилген Жобонун 4-пунктуна ылайык: “Кыргыз Республикасынын аймагында жүгүртүүгө болжолдонуучу аудиовизуалдык чыгармалар милдеттүү түрдө мамлекеттик жүгүртүү күбөлүгүн алуу үчүн "Кыргызфильмофонд" (мындан ары - Кыргызфильмофонд) кинематография уюмдары жана фильмдерди жүгүртүүчүлөр тарабынан берилет”. 

Ошентип, Жобо жарандарды атайын экспертизадан өтүүгө жана мамлекеттик күбөлүк алууга, тактап айтканда, фильмди көрсөтүүгө “расмий уруксат” алууга милдеттендирет, тагыраак айтканда, аудиовизуалдык чыгармаларды түздөн-түз цензурадан өткөрүүгө талап коет.

Ошону менен бирге белгилей кетсек, “Кыргыз Республикасынын кинематографиясын мамлекеттик колдоо жөнүндө” мыйзамынын 3-статьясынын 4-абзацына ылайык, фильмди жүгүртүү түшүнүгү - фильмди ар кандай формада жана ар кандай жол менен жайылтуу – деп түшүндүрүлөт. Мыйзам тарабынан фильмдер жайылтылган (көрсөтүлүүчү) иш-чаралардын бул толук тизмеси эмес. Иш жүзүндө ага элдик фестивалдар, семинарлар, ар кандай акциялар менен катар үйлөнүү үлпөттөрү, мааракелер, туулган күндөр сыяктуу көптөгөн жеке үй-бүлөлүк салтанаттар дагы кириши мүмкүн. Ошону менен бирге аталган иш-чараларда аудиовизуалдык чыгармалар өз алдынча жана ошондой эле, буйрутма менен даярдалышы, видеого тартылышы, монтаждалышы мүмкүн. Муну менен аталган процедуралар тасмаларды көрсөтүүнү уюштуруучуларга (физикалык жана юридикалык жактарга) өздөрүнүн ойлорун, пикирлерин жана ынанымдарын кандай жол менен болбосун тоскоолдуксуз  таратууга, билдирүүгө чектөө салат.

Бүгүн биз укукка каршы аракеттери үчүн ЦЕНЗУРА жана ЖООПКЕРЧИЛИК ИНСТИТУТУ деген институттардын ортосундагы АЙЫРМАНЫ АЧЫК белгилеп алышыбыз керек.

ЦЕНЗУРА маалыматка жеткиликтүүлүк менен ой билдирүү эркиндигин кысымга алуучу негативдүү институт болуп саналат. Жана бүгүнкү биздин контекстте кинематография чыгармаларынын жеткиликтүү болушу үчүн адамдарга шарттарды түзүүдө, киноискусство чыгармаларын жаратууда жана колдонууда жарандардын укуктарын жана эркиндиктерин жүзөгө ашыруу үчүн тоскоолдуктарды жаратат.

ЦЕНЗУРАДАН айырмаланып, ЖООПКЕРЧИЛИК ИНСТИТУТУ улуттук коопсуздукка, коомдук тартипке, калктын адеп-ахлагын жана саламаттыгын коргоого, адамдардын укуктарын жана эркиндиктерин коргоого залакасын тийгизген маалыматты жайылтууну ЧЕКТӨӨГӨ милдеттенет. Жана  ДЕМОКРАТИЯЛЫК ЖАНА УКУКТУК МАМЛЕКЕТТЕ кылмыш жана кылмыш-процесстик мыйзам ченемдери менен аныкталган.

Биз ушуга байланыштуу негизги жүйөөнү келтиргенбиз -  мамлекеттин, анын органдарынын, жергиликтүү өзүн өзү башкаруу органдарынын жана алардын кызматтык адамдарынын ЦЕНЗУРАНЫ жүзөгө ашырууга УКУКТАРЫ ЖОК.

ДЕМЕК,  Кыргыз Республикасында ЦЕНЗУРАГА ЖОЛ БЕРИЛБЕЙТ.

2024-жылдын 17-январында Конституциялык сот ачык отурумунда укук коргоо уюмунун кайрылуусун карады.

Угууга: тараптар – жоопкер – КР Жогорку Кеңеши, үчүнчү жак – КР Конституциялык сотундагы Президенттин жана Министрлер Кабинетинин ыйгарым укуктуу өкүлү, КР Юстиция министрлиги, КР маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги катышышты. Аталган ведомстволордун өкүлдөрү талашылган нормаларды коргоого алышты жана Кыргызстандын Конституциясына алардын карама-каршылыгын карашкан жок.

КР Конституциялык соту позицияларды жана тараптардын пикирлерин угуп, материалдарды өздөштүргөн соң, чечим кабыл алды жана анын резолюциялык бөлүгүн – укук коргоо уюму тарабынан талашылган “Кыргыз Республикасынын кинематографиясын мамлекеттик колдоо жөнүндө” мыйзамынын нормалары КР Конституциясына карама-каршы келбейт деп жарыялады.

"Бир Дүйнө - Кыргызстан" укук коргоо уюму КР Конституциялык сотунун толук негизделген жана мотивдештирилген чечимин алгандан кийин ой-пикирлер жана аларды билдирүү эркиндиги жөнүндө маселе боюнча БУУнун Атайын баяндамачысына кайрылууну көздөп жатканын билдирет.

Биздин уюм  ЦЕНЗУРАНЫН зыян келтирүүсүнөн өз оюн билдирүү жана сөз эркиндигин коргоо боюнча иште өнөктөштөрдүн колдоосу үчүн ыраазычылыгын билдирет.

Бардык суроолор боюнча Тимур Арыковго: 0770341720 тел. номуру аркылуу кайрылыңыздар.